Κριτήριο Αξιολόγησης

Έριχ Φρομ, Να έχεις ή να είσαι

ΚΕΙΜΕΝΟ

Τι σημαίνει δόσιμο; Όσο και αν φαίνεται απλή η απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα, ωστόσο είναι γεμάτη από αμφισβητήσεις και περιπλοκές. Η πιο διαδεδομένη παρεξήγηση είναι εκείνη σύμφωνα με την οποία υποτίθεται ότι δόσιμο σημαίνει χάσιμο, παραχώρηση, να στερείται κάτι, να θυσιάζεις κάτι. Το άτομο του οποίου ο χαρακτήρας δεν εξελίχθηκε πέρα από το στάδιο του προσανατολισμού προς την απολαβή, την εκμετάλλευση, την αποθησαύριση, νιώθει το δόσιμο μόνο μ’ αυτόν τον τρόπο. Ο εμπορικός αυτός χαρακτήρας είναι πρόθυμος να δώσει, αλλά μόνο σαν αντάλλαγμα γι’ αυτό που θα λάβει το να δώσει χωρίς να λάβει σημαίνει γι’ αυτόν ότι γελάστηκε. Οι άνθρωποι που ο κύριος προσανατολισμός τους είναι μη δημιουργικός, νιώθουν το δόσιμο σα δική τους πτώχευση. Τα πιο πολλά άτομα αυτού του τύπου, λοιπόν, αρνούνται να δώσουν.

Άλλοι δίνουν το νόημα της θυσίας στο δόσιμο και το ονομάζουν αρετή. Νιώθουν ότι ακριβώς επειδή είναι οδυνηρό να δίνεις οφείλεις να δίνεις. Η αρετή του να δίνεις βρίσκεται γι αυτούς ακριβώς στο γεγονός της αποδοχής της θυσίας. Γι αυτούς, η αρχή είναι προτιμότερο να δίνεις παρά να παίρνεις, σημαίνει ότι είναι προτιμότερο να υποφέρεις στη στέρηση, παρά να νιώθεις χαρά.

Για το δημιουργικό χαρακτήρα το δόσιμο έχει μια ολότελα διαφορετική σημασία. Το να δίνεις είναι μια πιο υψηλή έκφραση του δυναμισμού. Στην ίδια την πράξη του δοσίματος νιώθω τη δύναμη μου, τον πλούτο, την ικανότητα μου. αυτό το αίσθημα της πλουτισμένης ζωτικότητας και του δυναμισμού με γεμίζει χαρά. Νιώθω τον εαυτό μου να πλημμυρίζει, να χαρίζει, ολοζώντανο, και γι αυτό χαρούμενο. Το να δίνω μου φέρνει μεγαλύτερη χαρά από το να παίρνω, όχι γιατί είναι αποστέρηση μου, αλλά γιατί στην πράξη της προσφοράς εκφράζεται η ζωντάνια της ζωής.

Στη σφαίρα των υλικών πραγμάτων το να δίνεις σημαίνει να είσαι πλούσιος. Πλούσιος δεν είναι εκείνος που έχει πολλά, αλλά εκείνος που δίνει πολλά. Ο αποθησαυριστής που έχει την αγωνία και την έγνοια να μη χάσει κάτι είναι, από τη ψυχολογική άποψη, ο φτωχός και ξεπερασμένος άνθρωπος άσχετα με το πόσα έχει. Όποιος έχει τη δύναμη να δίνει από τον εαυτό του, από το δικό του, είναι πλούσιος. Νιώθει τον εαυτό του, σαν κάποιον που μπορεί να παρέχει από τον εαυτό του στους άλλους. Μόνο εκείνος που έχει στερηθεί απ’ όσα ξεπερνούν τις βασικές ανάγκες για την επιβίωση θα ήταν ανίκανος να χαρεί την πράξη της προσφοράς υλικών πραγμάτων.

Αλλά η καθημερινή πείρα δείχνει ότι εκείνα που ένα άτομο θεωρεί σαν βασικές ανάγκες εξαρτώνται τόσο από το χαρακτήρα του όσο και από το ότι πραγματικά κατέχει. Είναι γνωστό σε όλους μας πως οι φτωχοί είναι πιο πρόθυμοι στο να δίνουν από τους πλούσιους. Ωστόσο, και η φτώχεια που ξεπερνά κάποιο όριο, μπορεί να κάνει την προσφορά αδύνατη, και είναι τόσο εξευτελιστική, όχι μόνο εξαιτίας της άμεσης δυστυχίας που προκαλεί, αλλά εξαιτίας του ότι στερεί από το φτωχό τη χαρά της προσφοράς.

Ωστόσο, η πιο σημαντική περιοχή της προσφοράς δε βρίσκεται στα υλικά πράγματα αλλά στον ιδιαίτερο ανθρώπινο κόσμο. Τι δίνει αλήθεια ένας άνθρωπος στο συνάνθρωπο του; Δίνει από τον εαυτό του, από το πιο πολύτιμο που έχει, δίνει από τη ζωή του. Αυτό δε σημαίνει αναγκαστικά ότι θυσιάζει τη ζωή του για τον άλλο, αλλά ότι του δίνει από εκείνο που είναι ζωντανό μέσα του.

Του δίνει από τη χαρά του, από το ενδιαφέρον, την κατανόηση, τη γνώση, το χιούμορ, τη θλίψη του- απ’ όλες τις εκδηλώσεις της ζωής που κρύβει μέσα του.

Και καθώς δίνει μ’ αυτόν τον τρόπο, εμπλουτίζει το συνάνθρωπο, δυναμώνει το αίσθημα της ζωντάνιας του με το να δυναμώνει τη δική του αίσθηση ζωντάνιας. Δε δίνει με το σκοπό να πάρει. Η προσφορά είναι από μόνη της μια εξαίσια χαρά. Καθώς όμως δίνει, δεν μπορεί παρά να γεννήσει κάτι καινούργιο μέσα στον άλλο άνθρωπο, και αυτό που γεννιέται αντανακλά πάλι σ’ αυτόν. όταν αληθινά δίνεις, δεν μπορεί παρά να λάβεις εκείνο που σου ξαναδίνεται. Το να δίνεις έχει σαν επακόλουθο να μεταβάλεις και τον άλλο άνθρωπο σε δότη, γι αυτό και οι δύο τους μετέχουν στη χαρά αυτού του καινούργιου που δημιούργησαν. Στην πράξη της προσφοράς κάτι νέο γεννιέται και τα δυο πρόσωπα νιώθουν ευγνωμοσύνη για τη ζωή που γεννήθηκε και για τους δυο τους.

(Ε. Φρομ, Να έχεις ή να είσαι;, εκδ. Μπουκουμάνης)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

11.  Να γίνει το θεματικό διάγραμμα του κειμένου.
  2.  Να γίνει η περίληψη του κειμένου (100 λέξεις).

33.  Πώς αντιμετωπίζει ο αποθησαυριστής, ο εμπορικός άνθρωπος, ο δημιουργικός χαρακτήρας την όποια προσφορά;

44. Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η 1^η παράγραφος του κειμένου (αιτιολόγησε την απάντηση σου).

5.   Αποθησαύριση, πτώχευση, ζωτικότητα, αποστέρηση: να δημιουργήσετε προτάσεις με τις παρακάτω λέξεις.

65. Στην εποχή μας είναι έκδηλο ένα πνεύμα ατομικισμού που χαρακτηρίζει τη συμπεριφορά και τη γενικότερη στάση ζωής του ανθρώπου. Να αναπτύξετε τις αιτίες του φαινομένου σε ένα άρθρο 400-500 λέξεων. 

  Επιμέλεια: Νικολέττα Θανοπούλου