Στερεότυπα

Στερεότυπα

«Λύκος εν αιτία γίνεται καν φέρει καν μη φέρει».

(απόδοση: ο λύκος κατηγορείται φταίει-δε φταίει)

Αρχαιοελληνική Παροιμία

Β. Σχεδιάγραμμα

Ορισμός.

Τα στερεότυπα είναι, σταθερές, ταξινομημένες αντιλήψεις που συνήθως οφεί­λονται, σε ελλιπή πληροφόρηση σχετικά με χαρακτηριστικά τα οποία αποδίδο­νται σε μέλη μιας ομάδας.

Αίτια επικράτησης στερεοτύπων

Άτομο

Χαμηλό πνευματικό επίπεδο, έλλειψη καλλιέργειας, οπότε κάποιοι άν­θρωποι υιοθετούν άκριτα τέτοιες αντιλήψεις.

Ψυχολογικά προβλήματα και εσωτερική ανεπάρκεια ορισμένων ανθρώπων που, στην προσπάθεια τους να φανούν ανώτεροι, υποτιμούν αυτούς που έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά.

Ποικίλα συμφέροντα:

Οικονομικά, π.χ. διαφημιστές που προβάλλουν το στερεότυπο ότι ευτυχής είναι αυτός που υπερκαταναλώνει, για να ανεβά­σουν τις πωλήσεις των προϊόντων.

Πολιτικά, π.χ. ορισμένοι πολιτικοί μετα­θέτουν την ευθύνη για τα βασικά κοινωνικά προβλήματα σε διάφορες ομά­δες, όπως σε μετανάστες και σε μειονότητες, οπότε σκόπιμα ενθαρρύνουν τη δημιουργία και τη διατήρηση στερεότυπων σε βάρος τους.

Η ιδιοσυγκρασία και η νοοτροπία ενός λαού, π.χ. η ελληνική κοινωνία είναι συντηρητική ως προς τη θέση της γυναίκας, αφού ακόμα και σήμερα πολλοί άνδρες θεωρούν ότι οι γυναίκες τους πρέπει να μένουν στο σπίτι και να μην εργάζονται, ιδιαίτερα όταν δεν αντιμετωπίζουν οικονομικό πρόβλημα.

Οικογένεια

Γονείς με χαμηλό πνευματικό επίπεδο μεταδίδουν λανθασμένες αντιλήψεις και προκαταλήψεις στα παιδιά.

Η οικογένεια σήμερα χάνει σε μεγάλο βαθμό το νόημα της εστίας. Απου­σιάζει ο διάλογος ανάμεσα στα μέλη της κι έτσι δε μεταδίδονται ανθρωπι­στικές αξίες στους νεότερους.

Σχολείο

Παρέχει στείρες γνώσεις και όχι γενική καλλιέργεια έτσι τα παι­διά παγιδεύονται σε αναχρονιστικές αντιλήψεις.

Το ίδιο το σχολείο μάλιστα διαιωνίζει στερεότυπα π.χ. οι καλοί μαθητές εί­ναι και καλά παιδιά, ενώ οι κακοί μαθητές θεωρούνται λιγότερο καλά παι­διά κ.λπ.

ΜΜΕ

Μέσω ειδησεογραφίας αλλά και διαφόρων εκπομπών ή σίριαλ προβάλλονται πρότυπα κακής ποιότητας που συνδέονται και με στερεότυπες αντιλήψεις. Τα ΜΜΕ έχουν μετατραπεί σε κερδοσκοπικές επιχειρήσεις. Υπερπροβάλλουν το καταναλωτικό μοντέλο ζωής και μ’ αυτό τον τρόπο διαιωνίζεται το στερεότυπο ότι επιτυχημένος είναι αυτός που έχει πολλές υλικές ανέσεις.

Σύγχρονο πλαίσιο

Κρίση αξιών – ηθική χαλάρωση, άρα έλλειψη σεβασμού σε κάποιες κοινωνι­κές ομάδες.

Αστικοποίηση που οδηγεί στην αποξένωση και τη χαλάρωση των κοινωνι­κών δεσμών. Επομένως, υποβοηθάται η επικράτηση στερεότυπων αντιλή­ψεων εις βάρος κάποιων ομάδων.

Αν και σήμερα το πνευματικό επίπεδο των ανθρώπων είναι υψηλότερο, ο σύγχρονος τεχνοκρατικός και υπερκαταναλωτικός τρόπος ζωής έχει απογυμνώσει ηθικοπνευματικά τον άνθρωπο, καθιστώντας τον πιο ευά­λωτο απέναντι σε τέτοιες αναχρονιστικές αντιλήψεις όπως τα στερεότυ­πα.

Συνέπειες από την επικράτηση στερεοτύπων

Κοινωνικός Τομέας

Απουσία πνεύματος αλληλεγγύης και συνεργασίας – δημιουργείται κοινωνι­κός ρατσισμός που διασπά τη συνοχή της κοινωνίας.

Τα θύματα των στερεότυπων αντιλήψεων συχνά αντιδρούν και προκαλού­νται εντάσεις, συγκρούσεις, φαινόμενα βίας, κοινωνικής νοσηρότητας και αναξιοκρατίας – εντοπίζονται πολλές διακρίσεις κ.λπ.

Πολιτικός Τομέας

Η δημοκρατία δεν είναι υγιής, εφόσον δεν υπάρχει ισότιμη αντιμετώπιση των πολιτών.

Δεν παρέχονται ίσες ευκαιρίες για διάλογο και συμμετοχή στα κοινά.

Ηθικός – Ψυχολογικός Τομέας

Ανασφάλειες, συμπλέγματα κατωτερότητας και ανωτερότητας διαβρώνουν ηθικά την κοινωνία, εκλείπει ο ανθρωπισμός και η υπευθυνότητα και ενι­σχύεται το άγχος για τα θύματα των στερεότυπων αντιλήψεων.

Πνευματικός Τομέας

Δεν παρέχονται ίσες ευκαιρίες μόρφωσης και καλλιέργειας σε όλους τους πολίτες, οπότε δημιουργείται μια κοινωνία δύο ταχυτήτων.

Οικονομικός Τομέας

Εδραιώνονται προκαταλήψεις απέναντι στα χειρωνακτικά ή τεχνικά επαγ­γέλματα, οπότε οι περισσότεροι νέοι στρέφονται στην πνευματική εργασία και δημιουργείται πρόβλημα επαγγελματικής ανεργίας.

Γενικότερα η επικράτηση στερεοτύπων επιφέρει τη μη αξιοποίηση του πα­ραγωγικού δυναμικού της κοινωνίας.