ΤΟ ΧΙΟΥΜΟΡ

Χιούμορ-Γέλιο

«Μπορείς να προσποιηθείς ότι είσαι σοβαρός, αλλά δεν μπορείς να προσποιηθείς ότι είσαι αστείος»

Sacha Guitry, Γάλλος συγγραφέας.

Α. Λεξιλόγιο

γέλιο, γελώ, γελαστός, αγέλαστος, γελοίος, γελοιώδης, γελοιοποιώ, περιγελώ, γελοιογραφία,  χαμογελώ, χαμόγελο, κρυφογελώ, μειδίαμα, μειδιώ

διασκεδαστικός, διασκεδάζω

εύθυμος, ευθυμώ, ευθυμία, θυμηδία (διάθεση για γέλιο ως εκδήλωση ειρωνείας)

χαίρομαι, χαρούμενος, χαρά, κέφι, κεφάτος

αστείος, αστεϊσμός, αστειότητα, αστειεύομαι

χωρατό, χωρατατζής, χωρατεύω,

φαιδρός, φαιδρότητα, ιλαρός, ιλαρότητα

σάτιρα, σατιρίζω, σατιρικός, κωμικός, κωμωδία, κωμικός, διακωμωδώ, σκώπτω, σκώμμα, σκωπτικός.

Β. Σχεδιάγραμμα

Ορισμοί

Χιούμορ είναι η σύλληψη των πραγμάτων και της ζωής από την αστεία και κωμική πλευρά τους, καθώς και η έκφραση αυτής της όψεως τόσο στον προφορικό όσο και τον γραπτό λόγο (κάποιου) με έξυπνο, πνευματώδη τρόπο.

Σάτιρα είναι λογοτεχνικό είδος (έμμετρο ή πεζό), στο οποίο με τρόπο σκωπτικό ασκείται κριτική σε πρόσωπα και καταστάσεις της κοινωνίας με σκοπό τη διόρθωσή τους. Γενικότερα, η διακωμώδηση, η σκωπτική κριτική.

Γέλιο είναι η αυθόρμητη έκφραση ευχάριστης διάθεσης, που εκδηλώνεται με συσπάσεις των μυών του προσώπου, κυρίως στην περιοχή του στόματος και συνοδεύεται συνήθως από ηχηρές εκπνοές.

Η σημασία του γέλιου

Ψυχικός τομέας

Το γέλιο αποκαλύπτει τον ψυχικό κόσμο  του ατόμου:

ü εκφράζει την ανεμελιά και την ξεγνοιασιά, χαλαρώνει και αποφορτίζει συναισθηματικά το άτομο,

ü αποδιώχνει το άγχος, τονώνει την αισιοδοξία,

ü ο γελαστός άνθρωπος είναι καλοσυνάτος, ανοιχτός στη ζωή, συγκαταβατικός και άνθρωπος της προσφοράς.

Πνευματικός τομέας

Το χιούμορ αποτελεί εγγενές χαρακτηριστικό της ανθρώπινης διάνοιας:

ü αποκαλύπτει αλλά και καλλιεργεί τον πνευματικό κόσμο του ανθρώπου, καθώς για να γίνει κατανοητό το χιούμορ απαιτείται υψηλό πνευματικό επίπεδο,

ü δίνει διαφορετική διάσταση στον κόσμο, διευκολύνει την αντιμετώπιση δύσκολων στιγμών,

ü με τις διάφορες λαϊκές ή τις καλλιτεχνικές του μορφές δηλώνει αλλά και ερεθίζει τη φαντασία.

Κοινωνικός τομέας

Το χιούμορ λειτουργεί θετικά στην κοινωνικοποίηση των ατόμων και στη δημιουργία φιλικών σχέσεων, καθώς:

ü συνδέει τα άτομα μέσα απ’ τη θετική διάθεση που προκαλεί και σταδιακά αποκτά το ρόλο ενός προσωπικού κώδικα επικοινωνίας, αφού βασίζεται πλέον σε κοινές εμπειρίες και σε στοιχεία γνωστά μόνο μεταξύ των ατόμων της παρέας.

ü αποφεύγεται η αμηχανία της αρχικής γνωριμίας και να φανερώνεται η αισιόδοξη διάθεση των ατόμων. Ενώ, στην πορεία μιας φιλικής σχέσης, το χιούμορ έρχεται να υποδηλώσει την τρυφερότητα, την αλληλεγγύη και την αποδοχή ανάμεσα στους φίλους,

ü επαναφέρει στην τάξη εκείνον που ενεργεί αντικοινωνικά.

Ηθικός τομέας

Το χιούμορ, και κυρίως ο αυτοσαρκασμός, η διακωμώδηση, δηλαδή, του ίδιου μας του εαυτού σε σχέση με προσωπικά ελαττώματα και αδυναμίες:

ü αναδεικνύει τη δυνατότητα αυτογνωσίας του ατόμου, την αυτοπεποίθηση, αλλά και τη διάθεση να σταθεί κάποιος με κριτικό πνεύμα απέναντι στον ίδιο του τον εαυτό προκειμένου να επισημάνει στους άλλους κάποιο αρνητικό χαρακτηριστικό που οφείλουν να αποφύγουν ή να στηλιτεύσουν,

ü συνυπάρχει με την καλοσύνη, την ανιδιοτέλεια, την πραότητα,

ü οδηγεί στην αριστοτελική κάθαρση που εξαγνίζει τον άνθρωπο από τα πάθη και τις κακίες.

Καλλιτεχνικός τομέας

Ιδιαίτερη αναφορά απαιτεί η σάτιρα, η οποία διαδραματίζει σημαντικότατο ρόλο στην εξέλιξη της κοινωνίας, αλλά και στο χώρο της πολιτικής, ήδη από την αρχαιότητα.

Η σάτιρα και ο σατιρισμός των πολιτικών και κοινωνικών ζητημάτων, φέρνει πολιτικούς και πολίτες αντιμέτωπους με τα κακώς κείμενα της πραγματικότητας, με τις αστοχίες των πολιτικών και με τα κακώς πεπραγμένα τους. Ασκείται, άρα, μέσω αυτής δριμύς έλεγχος των πολιτικών προσώπων και συχνά επιτυγχάνεται η βελτίωση συγκεκριμένων καταστάσεων, εφόσον οι πολιτικοί αντιλαμβάνονται τα λάθη που έχουν διαπράξει και τις συνέπειες που έχουν στους πολίτες οι επιμέρους αποφάσεις τους.

Η σάτιρα εκφράζει, κατά τρόπο έντονο κάποιες φορές, την αγανάκτηση και τις ανησυχίες των πολιτών, επιφέροντας την άκρως αναγκαία συναισθηματική αποφόρτισή τους, που προλαμβάνει και ίσως αποτρέπει άλλους πιο βίαιους τρόπους εκτόνωσης του συλλογικού θυμού. Επιτελεί, επομένως, διττό ρόλο, εφόσον αφενός στηλιτεύει τα λάθη και τα προβλήματα στο χώρο της πολιτικής, ασκώντας πιεστική κριτική για μια σχετική επανόρθωση, και αφετέρου προσφέρει στους πολίτες ένα ήπιο ξέσπασμα των εντάσεων που βιώνουν.

Βιολογικός τομέας

Το γέλιο χρησιμοποιείται ως μέθοδος θεραπείας με αξιοσημείωτα αποτελέσματα:

ü αυξάνει την πρόσληψη οξυγόνου

ü αυξάνει την αντοχή της καρδιάς και των πνευμόνων,

ü χαλαρώνει τους μυς, κάνει μασάζ στα εσωτερικά όργανα

ü βελτιώνει την κυκλοφορία του αίματος.

Εξάσκηση

Να φτιάξεις το δικό σου σχεδιάγραμμα με θέμα το γέλιο και η σημασία του στη σχολική ζωή.

Σ' ένα ξεχασμένο πιάνο

«Σισουντό» ή, «Σ’ ένα ξεχασμένο πιάνο» !

Ωραίοι και οι δύο τίτλοι και ταιριαστοί, μια και μιλάμε για ένα μελωδικό, ασπρόμαυρο παραμύθι για τη διαφορετικότητα.

Τι γίνεται όταν τα μαύρα και τα άσπρα πλήκτρα ενός παλιού πιάνου μαλώνουν για το ποια είναι τα πιο χρήσιμα; Θα μπορέσουν άραγε να συμφιλιωθούν ώστε να ξανακουστεί η μελωδία και να γλυκάνει τα ανθρώπινα αυτιά; Δε μένει παρά να το ανακαλύψουμε διαβάζοντας -ή… παίζοντας, γιατί όχι;- το βιβλίο για τη διαφορετικότητα.

Το παραμύθι έγραψε ο Αντώνης Παπαθεοδούλου 

σε εικονογράφηση Χαρίτωνα Μπεκιάρη

και μπορείτε να το βρείτε

fhttps://symvstathmos.files.wordpress.com/2012/11/sisoudo1.pdf

ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

 Ο κόσμος είναι επικίνδυνος εξαιτίας αυτών που δεν αντιδρούν

Πόσες φορές έχει εκτυλιχτεί μπροστά μας κάποιο περιστατικό λεκτικής βίας στο δρόμο; Δεν είναι λίγες οι φορές που οι άνθρωποι είτε από τη βιασύνη τους είτε για οποιονδήποτε άλλο λόγο γίνονται απότομοι και υβριστικοί με τους αγνώστους γύρω τους. 

Πόσοι όμως από αυτούς που παρακολουθούν ένα τέτοιο επεισόδιο αντιδρούν; 

Στο παρακάτω βίντεο που αποτελεί ένα ενδιαφέρον κοινωνικό πείραμα ένας ηθοποιός με σύνδρομο Down υποδύεται τον ταμία σε ένα σούπερ μάρκετ και μια ηθοποιός που μπαίνει στο ρόλο της πελάτισσας τον προσβάλλει. 

Πόσοι άνθρωποι όμως αντιδρούν σε αυτή τη ρατσιστική σκηνή που τους σοκάρει και πόσοι επιλέγουν να μην εμπλακούν; 

Το ενδιαφέρον βίντεο που ακολουθεί αποδεικνύει πως η σιωπή δεν αποτελεί λύση για τις κοινωνίες μας, αντίθετα σημαίνει συνενοχή και ενισχύει την κακοποιητική συμπεριφορά ορισμένων «συνανθρώπων» μας. 
Ο Αϊνστάιν άλλωστε ήταν εκείνος που πολύ εύστοχα είχε πει πως ο κόσμος είναι επικίνδυνος, όχι εξαιτίας αυτών που κάνουν το κακό, αλλά εξαιτίας αυτών που τους κοιτάζουν χωρίς να κάνουν τίποτα.

ΑΜΕΑ-ΕΚΘΕΣΗ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ 

Ορισμός

Ως άτομο με αναπηρία νοείται κάθε πρόσωπο που δεν είναι ικανό να αναλάβει μόνο του όλες ή μέρος των ατομικών και κοινωνικών φυσιολογικών αναγκών, λόγω μιας εκ γενετής ή μεταγενέστερης βλάβης των φυσικών ή διανοητικών του ικανοτήτων.

Υπ’ αυτή την έννοια ως άτομα με αναπηρία μπορούν να χαρακτηριστούν –ενδεικτικά: οι τυφλοί ή όσοι αντιμετωπίζουν σοβαρές διαταραχές στην όρασή τους, οι κωφοί ή όσοι αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα βαρηκοΐας, άτομα που έχουν σημαντικές κινητικές δυσκολίες, άτομα με νοητική υστέρηση, αλλά και άτομα που πάσχουν από κάποια σοβαρή ψυχική νόσο.Στα άτομα, λοιπόν, με αναπηρίες περιλαμβάνονται εκείνα που έχουν μακροχρόνια σωματικά, διανοητικά, πνευματικά ή αισθητήρια εμπόδια, που, σε αλληλεπίδραση με διάφορα περιβαλλοντικά εμπόδια και εμπόδια συμπεριφοράς των άλλων ανθρώπων, μπορούν να παρεμποδίσουν την πλήρη και αποτελεσματική συμμετοχή τους στην κοινωνία, σε ίση βάση με τους άλλους.

Αίτια περιθωριοποίησης

Άτομο – Σύγχρονο Πλαίσιο

• Ειδικά στις σύγχρονες κοινωνίες της μαζοποίησης, όπου επικρατεί η ανωνυμία και η χαλάρωση των κοινωνικών δε­σμών, καλλιεργείται η απουσία σεβασμού προς το συνάν­θρωπο, πόσο μάλλον στα άτομα με ειδικές ανάγκες.
• Άμβλυνση κοινωνικής συνείδησης. Ηθική χρεοκοπία, θεοποίηση χρήματος, επιδίωξη προσωπικού συμφέροντος και μόνο, απώλεια ευαισθη­σίας προς τον πλησίον, πόσο μάλλον όταν αυτός βρίσκεται σε δυσχερή θέση.
• Η κυριαρχία του τεχνοκρατικού τρόπου ζωής και η προσκόλληση στην εξειδίκευση μας έχουν μετατρέψει σε γρανάζια της μηχανής δίχως να το αντιληφθούμε, οπότε χωρίς ηθικοπνευματικά εφόδια υποδουλω­νόμαστε στο συρμό και αντιμετωπίζουμε ως κατώτερα αυτά τα άτομα.

Οικογένεια – Σχολείο

• Απουσία κατάλληλης ανθρωπιστικής παιδείας από την οικογένεια και το σχολείο. Συγκεκριμένα, η ίδια η οικογένεια πρώτη απ’ όλους μεταφέρει προκαταλή­ψεις και ταμπού στα νεότερα μέλη της και τα παγιδεύει συστηματικά σε στερεότυπα για τα άτομα αυτά.
• Το σχολείο, απ` την άλλη πλευρά, επιμένει στη μετάδοση στείρων γνώσεων, μετατρέπεται σε εκκολαπτήριο αυριανών παραγωγικών μονάδων και τεχνοκρατών, χωρίς να γαλουχεί τα παιδιά με ανθρωπιστικές αξίες.

ΜΜΕ

• Τα ΜΜΕ προβάλλουν αυτά τα άτομα ως πρόσωπα που χρήζουν ιδιαίτερης μεταχείρισης και δημιουργούν την εντύπωση ότι είναι ανίκανα να κάνουν οτιδήποτε αξιόλογο.
• Λίγες είναι οι διαφημιστικές προσπάθειες π.χ. παραολυμπιακοί αγώνες.
• Μέσα από διάφορα σίριαλ ενσταλάζετε η αντίληψη ότι τα άτομα αυτά είναι παιδιά ενός κατώτερου Θεού.

Κράτος

• Το κράτος ενδιαφέρεται κυρίως για την οικονομική πολιτική και την καλή πορεία των οικονομικών δεικτών και όχι για την κοινωνική πολιτική και την κρατική πρόνοια.

Γιατί η περιθωριοποίηση αυτών των ατόμων δηλώνει χαμηλό πολιτισμικό επίπεδο;

• Συνεπάγεται έλλειψη ανθρωπισμού και ευαισθησίας από την κοινωνία, απουσία ευγένειας , μειωμένο ήθος, έλλειψη αλληλεγγύης και κοινωνικής συνείδησης, στοιχεία που αποτελούν ακρογωνιαίους λίθους μιας πολιτισμένης κοινωνίας.
• Τα άτομα με ειδικές ανάγκες μπορεί να έχουν συ­μπλέγματα κατωτερότητας, ανασφάλεια και άγχος, στοιχεία που χαρακτη­ρίζουν μια κοινωνία με χαμηλό επίπεδο. Την άτομα αυτά εί­ναι δυνατόν να εκδηλώσουν ακόμη κι επιθετικότητα. Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν ότι μια τέτοια κοινωνία που δε μεριμνά για τα άτομα με ειδικές ανάγκες δεν είναι αναξιοκρατική και επομένως μη δημοκρατική και μη πολιτι­σμένη.
• Ο δείκτης άλλωστε της κουλτούρας ενός λαού σχετίζεται άμεσα με τη στάση των πολιτών και της πολιτείας απέναντι σε ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες.

Τρόποι αντιμετώπισης

Άτομο

• Ευαισθησία.
• Κατανόηση.
• Συμπάθεια.
• Κοινωνική συνείδηση.
• Να αντιμετωπίζονται ως άτομα με ειδικές ικανότητες γιατί πράγματι αυτά τα άτομα έχουν αναπτύξει τις ικανότητες τους σε ένα συγκεκριμένο τομέα.
• Παροχή βοήθειας μέσω εράνων.
• Να μην τους καλλιεργούν οι συμπολίτες τους συμπλέγματα κατωτερότητας.
• Αγάπη.
• Ενδιαφέρον.
• Ευκαιρίες ξεδίπλωσης της δημιουργικότητας τους, δηλαδή να εργάζονται σε ένα χώρο βοηθητικά.
• Να αγοράζουμε προϊόντα που κατασκευάζονται από αυτά τα άτομα προ­κειμένου να τα ενισχύουμε.
• Όχι κοινωνικός ρατσισμός και αποκλεισμός.
• Κοινωνική συναναστροφή και διάλογο με αυτά τα άτομα.
• Η οικογένεια τους να τους αφήνει περιθώρια αυτονομίας και πρωτοβου­λίας.

Πολιτεία – Κράτος

• Ράμπες στα πεζοδρόμια και στα μέσα μεταφοράς.
• Ειδικοί σηματοδότες με ηχητικά σήματα.
• Ειδική λωρίδα κυκλοφορίας στους δρόμους.
• Πιο πολλά χωριά SOS για τα παιδιά με ειδικές ανάγκες.
• Περισσότερα ειδικά σχολεία.
• Περισσότερες αθλητικές εκδηλώσεις για τα άτομα αυτά (Special Olympics).
• Επαρκής ενημέρωση μέσω του σχολείου.
• Εκστρατεία από τα ΜΜΕ για ενημέρωση της κοινής γνώμης.
• Οικονομική ενίσχυση με επιδόματα, αφού χρειάζονται ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.
• Ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί για την παρακολούθηση των ίδιων των ατόμων αλλά και την καθοδήγηση των οικογενειών τους.
• Η πολιτεία να δίνει έμφαση στην κοινωνική πολιτική και όχι μόνο στην κοι­νωνική ευμάρεια.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
1.Εντοπισμός και αιτιολόγηση της χρήσης ενεργητικής ή παθητικής σύνταξης

1. Η ενεργητική σύνταξη χρησιμοποιείται όταν θέλουμε να δοθεί έμφαση στο πρόσωπο που ενεργεί, δηλαδή στο υποκείμενο της πρότασης.

2. Αντίθετα, η παθητική σύνταξη χρησιμοποιείται όταν θέλουμε να δοθεί έμφαση στην επιτελούμενη πράξη ή την ενέργεια, δηλαδή στο ρήμα της πρότασης. 

Συνήθης τύπος ασκήσεων είναι αυτές που ζητούν τη μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική (ή και το αντίθετο). Οι αλλαγές που παρατηρούνται κατά τη μετατροπή αυτή είναι:

α. Το αντικείμενο της ενεργητικής γίνεται υποκείμενο στην παθητική

β. Το υποκείμενο της ενεργητικής γίνεται ποιητικό αίτιο (=ψυχολογικό υποκείμενο) στην παθητική

γ. Το ρήμα αποκτά παθητική διάθεση

2. Να βρεθούν στο κείμενο παραδείγματα αναφορικής ή ποιητικής λειτουργίας της γλώσσας.

Δύο είναι οι βασικές λειτουργίες της γλώσσας από την άποψη του τρόπου και της αμεσότητας μετάδοσης του μηνύματος. Ο ένας αφορά τη λογική μας (αναφορική λειτουργία) και ο άλλος αφορά τις συγκινήσεις μας (ποιητική λειτουργία). Έτσι έχουμε:

α. Αναφορική – δηλωτική – κυριολεκτική λειτουργία: η γλώσσα κυριολεκτεί, αυτά που λέγει αυτά εννοεί

β. Ποιητική – μεταφορική – συνυποδηλωτική - συγκινησιακή λειτουργία: η γλώσσα που άλλα λέει και άλλα εννοεί, η γλώσσα των μεταφορών, των αλληγοριών και των παρομοιώσεων. Πίσω από τη ορατή σημασία των λέξεων κρύβονται και άλλες σημασίες που δε δηλώνονται φανερά.

3. Να δοθεί η ερμηνεία, ο ορισμός, το περιεχόμενο συγκεκριμένων εννοιών του κειμένου

Για τον ορισμό μιας έννοιας

α. Αρχικά δίνουμε την ετυμολογία της π.χ. δημοκρατία, το «κράτος», δηλαδή η κυριαρχία του λαού…

β. Έπειτα θα πρέπει να υπάρξει ένα κατάλληλο κατηγορούμενο, για να αποδοθεί στην έννοια, μια λέξη που θα την εντάσσει σε μια ευρύτερη κατηγορία π.χ. παράδοση είναι το σύνολο των στοιχείων του παρελθόντος

γ. Παραθέτουμε, εφόσον υπάρχει, το σκοπό που αυτή εξυπηρετεί

δ. Καταγράφουμε τα βασικά χαρακτηριστικά ή τα αποτελέσματα με τα οποία υπάρχει η έννοια π.χ. Μαζοποίηση σημαίνει τη μετατροπή του ανθρώπου σε «μάζα», την απώλεια των ιδιαίτερων στοιχείων της προσωπικότητάς του…

Βασικά θα πρέπει να υπάρχουν απαντήσεις στα ερωτήματα «δικαστικής διαλεύκανσης»: τι, πού, πότε, ποιος, γιατί, με τι τρόπο, τι μέσα, τι σκοπό, τι αποτελέσματα;

4. Να γραφούν συνώνυμα ή αντώνυμα για συγκεκριμένες λέξεις του κειμένου.

5. Να αντικατασταθούν συγκεκριμένες λέξεις του κειμένου με άλλες ισοδύναμες

6. Να σχηματιστούν φράσεις με συγκεκριμένες λέξεις του κειμένου

7. Να χαρακτηριστεί το ύφος του κειμένου

Το ύφος ενός κειμένου μπορεί να είναι (χαρακτηρισμοί):

o    απλό, λιτό, φυσικό

o    πυκνό, περιεκτικό, λακωνικό

o    κατανοητό, σαφές, εναργές

o    γλαφυρό, ζωντανό, παραστατικό

o    δυσνόητο, σκοτεινό, υπαινικτικό

o    προσωπικό, οικείο, φιλικό, προσιτό, εξομολογητικό

o    απρόσωπο, ψυχρό, τυπικό, αντικειμενικό

o    χιουμοριστικό, ανάλαφρο, περιπαικτικό, παιγνιώδες

o    ειρωνικό, καυστικό, σαρκαστικό, δηκτικό

o    επιθετικό, πολεμικό, καταγγελτικό, εριστικό

o    επίσημο, σοβαρό, αυστηρό, μεγαλόπρεπο

o    πομπώδες, ρητορικό, μεγαλόστομο

o    λογοτεχνικό, περίτεχνο, επιτηδευμένο, επιδεικτικό

o    λυρικό, δραματικό, συναισθηματικό

o    μεταφορικό, αλληγορικό, ποιητικό, υπαινικτικό

o    διδακτικό, προτρεπτικό

o    στοχαστικό, φιλοσοφικό, ερευνητικό

o    επιστημονικό, τεχνοκρατικό, εγκεφαλικό, ορθολογικό

o    σύνθετο, περίπλοκο, με ειδικό λεξιλόγιο

8. Σε τι αποβλέπει ο συγγραφέας με τη χρήση λέξεων ή φράσεων σε εισαγωγικά;

α. Μεταφέρει με ακρίβεια, αυτολεξεί τα λόγια ενός τρίτου

β. Προσδίδει ειρωνεία στη χρήση μιας συγκεκριμένης λέξης ή φράσης π.χ. τα «σωφρονιστήρια» = οι φυλακές

γ. Χρησιμοποιεί μία λέξη ή φράση με μεταφορική σημασία π.χ. οι «καταραμένοι» = οι περιθωριακοί, οι απόβλητοι

δ. Χρησιμοποιεί το τίτλο ενός πνευματικού (καλλιτεχνικού – επιστημονικού) έργου (βιβλίου, μιας εργασίας, μιας ταινίας, ενός τραγουδιού κ.λπ.)

ε. Μεταφέρει μία λέξη ή φράση του προφορικού καθημερινού λόγου μέσα στο γραπτό κείμενο – αδυναμία κυριολεκτικής γραπτής αποτύπωσης π.χ. «λαμόγια» = απατεώνες

ς. Χρησιμοποιεί μια αδόκιμη λέξη, κατανοητή όμως ευρύτατα στο περιεχόμενό της π.χ. «τηλεδημοκρατία»

ζ. Δίνει έμφαση στη συγκεκριμένη χρήση μιας λέξης

η. Χρησιμοποιεί μια λέξη ή φράση ενός ειδικού λεξιλογίου, γλωσσικού ιδιώματος ή ορολογίας, που μεταφέρει κάποιο ειδικό νοηματικό φορτίο μέσα στα πλαίσια μια επιστήμης, ιδεολογίας, φιλοσοφίας κ.λπ. π.χ. «θέωση», «υπεραξία», «ψυχαγωγική ενημέρωση» ((info-tainment), «το του κρείττονος συμφέρον» κ.λπ

9. Σε τι αποβλέπει ο συγγραφέας με τη χρήση ερωτημάτων

α. Κάνει τον αναγνώστη κοινωνό – συμμέτοχο του όποιου προβληματισμού

β. Δεν αφήνει τον αναγνώστη να εφησυχάσει. Τον διατηρεί σε εγρήγορση και κρατάει αυξημένο το ενδιαφέρον του

γ. Η χρήση ερωτημάτων προσδίδει ζωντάνια, αμεσότητα και παραστατικότητα στο λόγο

δ. Κάποτε τα ερωτήματα μπορεί να είναι ρητορικά και εμπεριέχουν τα ίδια, με αρνητικό και αφοριστικό τρόπο, την απάντησή τους.

ε. Σε κάποιες περιπτώσεις τα ερωτήματα χρησιμεύουν σε μεταβατική παράγραφο ή στην αρχή μιας παραγράφου για τη μετάβαση σε μία νέα νοηματική ενότητα

10. Σε τι αποβλέπει ο συγγραφέας με τη χρήση του α’ πληθυντικού προσώπου;

α. Ο συγγραφέας μετέχει στα ίδια προβλήματα, στον ίδιο προβληματισμό, στις ίδιες αγωνίες και ανησυχίες με τον αναγνώστη

β. Ο λόγος γίνεται οικείος, προσιτός και άμεσος.

γ. Ο λόγος γίνεται περισσότερο εμπειρικός και καθημερινός: ο συγγραφέας μοιράζεται την ίδια καθημερινή εμπειρία με τον αναγνώστη. Έτσι δεν αποστασιοποιείται ως αυθεντία από τον αναγνώστη και ο τελευταίος γίνεται πιο δεκτικός.

  (Πηγή e-keimena)

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ-ΘΕΩΡΙΑ ΕΚΘΕΣΗΣ

 ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

1. Εντοπισμός των βασικών μερών (πρόλογος, κύριο μέρος, επίλογος) και των νοηματικών ενοτήτων ενός κειμένου

Για να βρεθούν τα βασικά μέρη ενός κειμένου θα πρέπει να δούμε το κείμενο συνολικά, στην ολότητά του και με ματιά αφαιρετική. Μόνο τότε θα δούμε τις νοηματικές του ενότητες και τα κύρια μέρη του

2. Να βρεθούν τα δομικά στοιχεία της παραγράφου.

α. Θεματική περίοδος

o    H Θ.Π. βρίσκεται συνήθως στην αρχή της παραγράφου. Σπάνια, δεν είναι η πρώτη περίοδος της παραγράφου.

o    Η Θεματική Περίοδος δηλώνει το θέμα που θα απασχολήσει την παράγραφο, το περιεχόμενο και το σκοπό ύπαρξης της παραγράφου.

o    Περιέχει ένα ολοκληρωμένο νόημα (άρα δε σταματάει απαραίτητα σε άνω ή άνω και κάτω τελεία).

β. Λεπτομέρειες – σχόλια: αναπτύσσουν τη Θεματική Περίοδο. Αποτελούν τα επιχειρήματα στήριξης και τις προτάσεις επαλήθευσης της Θ.Π.

γ. Κατακλείδα πρόταση

o    Πρόκειται συνήθως για την τελευταία περίοδο λόγου της παραγράφου

o    Συμπεραίνει – συμπυκνώνει και ταυτόχρονα διευρύνει το περιεχόμενο της Θεματικής Περιόδου

o    Συχνά μπορεί να απουσιάζει

o    Σημαίνεται συχνά από συμπερασματικές διαρθρωτικές λέξεις π.χ. έτσι, λοιπόν, άρα, επομένως

o    Όταν η τελευταία περίοδος μιας παραγράφου συνεχίζει τις λεπτομέρειες – σχόλια, ολοκληρώνει το συλλογισμό που προηγήθηκε ή συμπληρώνει παρατιθέμενα στοιχεία και ιδέες, τότε δεν υπάρχει κατακλείδα πρόταση στην παράγραφο.

3. Να βρεθεί ο τρόπος /η μέθοδος ανάπτυξης της παραγράφου

α. Ορισμός

β. Παραδείγματα

γ. Σύγκριση – Αντίθεση

δ. Διαίρεση

ε. Αιτιολόγηση

ς. Αίτιο – Αποτέλεσμα

ζ. Αναλογία

η. Συνδυασμός μεθόδων

4. Να βρεθούν οι τρόποι με τους οποίους επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα στις παραγράφους του κειμένου

α. Με επανάληψη λέξεων

β. Με αναφορά σε προηγούμενο νόημα

γ. Με χρήση αντωνυμιών

δ. Με χρήση διαρθρωτικών λέξεων ή εκφράσεων και των νοηματικών σχέσεων που αυτές εκφράζουν.

5. Να βρεθούν οι τρόποι με τους οποίους επιτυγχάνεται η συνοχή μέσα στην παράγραφο

Οι τρόποι είναι ίδιοι όπως παραπάνω

6. Να βρεθούν οι διαρθρωτικές λέξεις και οι νοηματικές σχέσεις που αυτές εκφράζουν

α. Προσθήκη: ακόμη, επίσης, επιπλέον, επιπρόσθετα, πέρα από αυτά, εξάλλου, άλλωστε, παράλληλα, εκτός των άλλων…

β. Αντίθεση: ωστόσο, όμως αντίθετα, αλλά, παρόλ’ αυτά, από την άλλη πλευρά, μολονότι, απεναντίας…

γ. Αιτιολόγηση: διότι, επειδή, εξαιτίας, ο λόγος/ ο παράγοντας/ η αιτία που… για το λόγο ότι…

δ. Αποτέλεσμα: συνέπεια, αποτέλεσμα, απόρροια, απότοκο, επίπτωση, για το λόγο αυτό [συνεπώς, κατά συνέπεια]…

ε. Συμπέρασμα: έτσι, λοιπόν, ώστε, άρα, επομένως, συμπερασματικά, συγκεφαλαιώνοντας, συνεπώς, κατά συνέπεια…

ζ. Διασάφηση – επεξήγηση: δηλαδή, με άλλα λόγια, συγκεκριμένα, ειδικότερα, αυτό σημαίνει, λόγου χάρη, για παράδειγμα…

η. Χρονική σχέση: κατ’ αρχάς, αρχικά, πρώτα, έπειτα, ύστερα, τέλος, πριν…

θ. Έμφαση: αξίζει να σημειωθεί/να τονιστεί, να επισημανθεί, το κυριότερο, το σημαντικότερο, είναι αναγκαίο, ιδιαίτερα, είναι γεγονός, βέβαια…

ι. ιεράρχηση – απαρίθμηση: πρώτον, δεύτερον, τρίτον κ.λπ

ια. προϋπόθεση: αν, εφόσον, σε περίπτωση που…

7. Να γραφούν οι πλαγιότιτλοι παραγράφων ή νοηματικών ενοτήτων

α. Ο πλαγιότιτλος αποδίδει με συνοπτικό τρόπο το περιεχόμενο – βασική ιδέα μιας παραγράφου ή ενότητας. Από την άποψη αυτή είναι σύντομος, συχνά ελλειπτικός (δεν ξεπερνά τη μία γραμμή) και κυριολεκτικός. Μπορεί να εξαχθεί με τη βοήθεια της θεματικής περιόδου ή της κατακλείδας.

β. Οι πλαγιότιτλοι της άσκησης αυτής έχουν τον πραγματικό χαρακτήρα του τίτλου, δηλαδή προσπαθούν μέσα σε 8-10 λέξεις να αποδώσουν το κεντρικό θέμα συνήθως μιας παραγράφου.

γ. Μπορεί να αναπαράγει αυτούσια τη φρασεολογία του κειμένου

δ. Διαφοροποιείται από τους διευρυμένους - εργαλειακούς πλαγιότιτλους, με τους οποίους εξάγουμε την περίληψη. Οι πλαγιότιτλοι για την περίληψη είναι συμπυκνωμένα νοήματα μιας παραγράφου ή μιας ενότητας παραγράφων, τα οποία πρόκειται να γίνουν μελλοντικές περίοδοι λόγου στην περίληψη.

8. Να γίνει το σχεδιάγραμμα του κειμένου

Πρόκειται για την αντίστροφη διαδικασία από αυτή που ακολουθείται στην παραγωγή λόγου. Διαβάζουμε την κάθε παράγραφο και βρίσκουμε

α. τη βασική ιδέα, η οποία βρίσκεται συνήθως στη θεματική περίοδο και

β. τις δευτερεύουσες ιδέες – επιχειρήματα, με τις οποίες αναπτύσσεται – στηρίζεται η βασική ιδέα.

Δημιουργούμε μια ταξινόμηση του τύπου:

Α, Β, Γ… για κάθε βασική ιδέα,

1, 2, 3… για κάθε δευτερεύουσα ιδέα και

α, β, γ… για κάθε επιμέρους - εξειδικευμένη ιδέα, που συμπληρώνει και επιμερίζει τις δευτερεύουσες

 (Πηγή e-keimena)