Προπαγάνδα

Προπαγάνδα

«Όλη η πολεμική προπαγάνδα, οι κραυγές και τα ψέματα και το μίσος, έρχονται, όλα ανεξαιρέτως, από ανθρώπους που δεν πολεμούν».   

George Orwell, Βρετανός συγγραφέας

Α. Λεξιλόγιο

Προπαγάνδα, προπαγανδίζω, προπαγανδιστής, προπαγανδιστικός

Πληροφορία, είδηση, διάδοση, φήμη, λόγος, γλώσσα, εικόνα, έμβλημα, σύνθημα, διαφώτιση, διαφήμιση, πομπός, δέκτης

Εξουσιάζω, εξουσία, επιτάσσω, διαταγές, κελεύσματα, εντολές

Δόλιος, δολιότητα, παραπλανώ, παραπλάνηση, εξαπατώ, εξαπάτηση, ιδεολογία, ιδεοληψία (=άποψη ή ιδέα που είναι επινόημα), αξία, αξιολογώ, αξιολόγηση, καπηλεύομαι, καπηλεία, αλλοιώνω, αλλοίωση

Αποπροσανατολίζω, αποπροσανατολισμός, δεσμεύω, δέσμευση, καταναγκάζω, καταναγκασμός, υποδουλώνω, υποδούλωση, εξανδραποδίζω, διαμάχη, ρήξη, σύγκρουση

Ενημέρωση, γνώση, παιδεία, κριτική, επιχειρήματα, σκέψη, αποδείξεις, τεκμήρια, αμφιβάλλω, σκεπτικισμός, ψυχραιμία, νηφάλιος, νηφαλιότητα

Β. Σχεδιάγραμμα

Ορισμός 

 Προπαγάνδα (από το λατινικό ρήμα propagare που σημαίνει διαδίδω) ονομάζεται η συστηματική και οργανωμένη προσπάθεια διαστρέβλωσης εννοιών και ιδεών , η παραχάραξη της αλήθειας , με σκοπό την αποκόμιση άμεσων ή έμμεσων οφελών. Η χρησιμοποίηση μεθόδων ή άλλων τεχνητών συμβόλων με πρόθεση ,για τη μεταβολή της συμπεριφοράς και τελικά την παρώθηση σε πράξη. Πρόκειται για πρακτική που χρησιμοποιεί κυρίως η πολιτική εξουσία με σκοπό τον αποπροσανατολισμό της κοινής γνώμης και της χειραγώγησής της.

Τρόποι και μηχανισμοί επιβολής της προπαγάνδας :

Α) Λογοκρισία κι έλεγχος ή περιορισμός των πληροφοριών ,ώστε να ελέγχονται και οι αντιδράσεις των πολιτών.

β) Υπερπληροφόρηση : παροχή υπερβολικού όγκου πληροφοριών ,κυριαρχία του επουσιώδους έναντι του σημαντικού ,που οδηγεί εν τέλει στον αποπροσανατολισμό από τα πραγματικά προβλήματα.

γ) Διαρκής επισήμανση -επανάληψη π.χ. στιγματισμός ενός αντιπάλου πολιτικού ή πολιτικής ομάδας. (Ο Γκαίμπελς, υπουργός προπαγάνδας του Χίτλερ, έλεγε :“να λέτε ψέματα, πολλά ψέματα ,στο τέλος κάτι θα μείνει”)

δ) Κατασκευή πραγματικότητας : 1)τονισμός της αρνητικής κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας (εγκληματικότητα ,σκανδαλολογία κ.ά) 2)επιβολή και προβολή μόνο των θετικών στοιχείων -εξωραϊσμός της κοινωνικής και πολιτικής ζωής.

ε) Υπεραπλούστευση -Λαϊκισμός : υπεραπλούστευση των οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων. Υπόσχεση ότι όλα τα προβλήματα θα λυθούν ,γιατί όλα στηρίζονται στη θέληση του πολιτικού ,χωρίς όμως να θιγούν κοινωνικά συμφέροντα.

στ) Έντονη χρήση της εικόνας σε βάρος της πολιτικής επιχειρηματολογίας .Π.χ. Νέος, γοητευτικός ,καλοντυμένος πολιτικός.

ζ) Εκμετάλλευση αθλητικών επιτυχιών.

η) Χρήση καλλιτεχνικής δημιουργίας . Μουσική ,λογοτεχνία και κινηματογράφος αναπαράγουν στερεότυπα ,εγκλωβίζουν τις μάζες πολώνοντας την πραγματικότητα και δημιουργώντας μια ονειρική πραγματικότητα φυγής.

Θ) Λεξιμαγεία

Αίτια προπαγάνδας

Γιατί κάποιοι προωθούν την προπαγάνδα;

      Συμφέροντα οικονομικά

      Συμφέροντα πολιτικά

      Προσωπικές φιλοδοξίες

      Φανατισμός

      Κρίση αξιών, ηθική χαλάρωση

Γιατί οι άνθρωποι παρασύρονται συχνά και γίνονται θύματα προπαγάνδας;

      Πολλοί άνθρωποι σήμερα έχουν γίνει δούλοι του υλικού ευδαιμονισμού και του καταναλωτισμού, θεοποιούν το χρήμα και υπερεργάζονται για την απόκτηση του. Επομένως, αδιαφορούν για τα κοινά, δεν ενημερώνονται για τις πολιτικές εξελίξεις, δε διαμορφώνουν γνώμη και γίνονται εύκολα θύματα προπαγάνδας.

      Η τυφλή προσκόλληση στην ειδίκευση κάνει τον άνθρωπο πνευματικά μονομερή, χωρίς σφαιρική γνώση.

      Η στείρα τεχνοκρατική αντίληψη ότι η τεχνολογία οδηγεί τον άνθρωπο στην ευτυχία και ο σύγχρονος μηχανοποιημένος τρόπος ζωής έχουν απογυμνώσει ηθικοπνευματικά τον άνθρωπο.

      Η χαλάρωση κοινωνικών  δεσμών.

      Η έλλειψη κατάλληλης παιδείας.

Αποτελέσματα προπαγάνδας

α) Πόλωση του πολιτικού κόσμου .

β) Φανατισμός και απουσία διαλόγου.

γ) Στροφή των πολιτικών σε μεθόδους πολιτικού μάρκετινγκ . Το ενδιαφέρον εστιάζεται στην εικόνα ,στην προσωπική ζωή και όχι στον πολιτικό λόγο.

δ) Καταργείται ο πολιτικός προβληματισμός των πολιτών , εμφανίζεται το φαινόμενο της άγνοιας και της παθητικότητας.

ε) Υπονόμευση- εικονική λειτουργία της δημοκρατίας. Η λαϊκή κυριαρχία ουσιαστικά καταργείται από τη στιγμή που ο λαός δεν αποφασίζει με πολιτικά κριτήρια ,αλλά υπόκειται στους μηχανισμούς της προπαγάνδας.

στ) Μαζοποίηση, χειραγώγηση του πολίτη.

ζ) Εθνικισμοί, πόλεμοι, συγκρούσεις, βία, παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

η) Έλλειψη σεβασμού και ανθρωπισμού, στέρηση πνευματικής ελευθερίας.

Στερεότυπα

Στερεότυπα

«Λύκος εν αιτία γίνεται καν φέρει καν μη φέρει».

(απόδοση: ο λύκος κατηγορείται φταίει-δε φταίει)

Αρχαιοελληνική Παροιμία

Β. Σχεδιάγραμμα

Ορισμός.

Τα στερεότυπα είναι, σταθερές, ταξινομημένες αντιλήψεις που συνήθως οφεί­λονται, σε ελλιπή πληροφόρηση σχετικά με χαρακτηριστικά τα οποία αποδίδο­νται σε μέλη μιας ομάδας.

Αίτια επικράτησης στερεοτύπων

Άτομο

Χαμηλό πνευματικό επίπεδο, έλλειψη καλλιέργειας, οπότε κάποιοι άν­θρωποι υιοθετούν άκριτα τέτοιες αντιλήψεις.

Ψυχολογικά προβλήματα και εσωτερική ανεπάρκεια ορισμένων ανθρώπων που, στην προσπάθεια τους να φανούν ανώτεροι, υποτιμούν αυτούς που έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά.

Ποικίλα συμφέροντα:

Οικονομικά, π.χ. διαφημιστές που προβάλλουν το στερεότυπο ότι ευτυχής είναι αυτός που υπερκαταναλώνει, για να ανεβά­σουν τις πωλήσεις των προϊόντων.

Πολιτικά, π.χ. ορισμένοι πολιτικοί μετα­θέτουν την ευθύνη για τα βασικά κοινωνικά προβλήματα σε διάφορες ομά­δες, όπως σε μετανάστες και σε μειονότητες, οπότε σκόπιμα ενθαρρύνουν τη δημιουργία και τη διατήρηση στερεότυπων σε βάρος τους.

Η ιδιοσυγκρασία και η νοοτροπία ενός λαού, π.χ. η ελληνική κοινωνία είναι συντηρητική ως προς τη θέση της γυναίκας, αφού ακόμα και σήμερα πολλοί άνδρες θεωρούν ότι οι γυναίκες τους πρέπει να μένουν στο σπίτι και να μην εργάζονται, ιδιαίτερα όταν δεν αντιμετωπίζουν οικονομικό πρόβλημα.

Οικογένεια

Γονείς με χαμηλό πνευματικό επίπεδο μεταδίδουν λανθασμένες αντιλήψεις και προκαταλήψεις στα παιδιά.

Η οικογένεια σήμερα χάνει σε μεγάλο βαθμό το νόημα της εστίας. Απου­σιάζει ο διάλογος ανάμεσα στα μέλη της κι έτσι δε μεταδίδονται ανθρωπι­στικές αξίες στους νεότερους.

Σχολείο

Παρέχει στείρες γνώσεις και όχι γενική καλλιέργεια έτσι τα παι­διά παγιδεύονται σε αναχρονιστικές αντιλήψεις.

Το ίδιο το σχολείο μάλιστα διαιωνίζει στερεότυπα π.χ. οι καλοί μαθητές εί­ναι και καλά παιδιά, ενώ οι κακοί μαθητές θεωρούνται λιγότερο καλά παι­διά κ.λπ.

ΜΜΕ

Μέσω ειδησεογραφίας αλλά και διαφόρων εκπομπών ή σίριαλ προβάλλονται πρότυπα κακής ποιότητας που συνδέονται και με στερεότυπες αντιλήψεις. Τα ΜΜΕ έχουν μετατραπεί σε κερδοσκοπικές επιχειρήσεις. Υπερπροβάλλουν το καταναλωτικό μοντέλο ζωής και μ’ αυτό τον τρόπο διαιωνίζεται το στερεότυπο ότι επιτυχημένος είναι αυτός που έχει πολλές υλικές ανέσεις.

Σύγχρονο πλαίσιο

Κρίση αξιών – ηθική χαλάρωση, άρα έλλειψη σεβασμού σε κάποιες κοινωνι­κές ομάδες.

Αστικοποίηση που οδηγεί στην αποξένωση και τη χαλάρωση των κοινωνι­κών δεσμών. Επομένως, υποβοηθάται η επικράτηση στερεότυπων αντιλή­ψεων εις βάρος κάποιων ομάδων.

Αν και σήμερα το πνευματικό επίπεδο των ανθρώπων είναι υψηλότερο, ο σύγχρονος τεχνοκρατικός και υπερκαταναλωτικός τρόπος ζωής έχει απογυμνώσει ηθικοπνευματικά τον άνθρωπο, καθιστώντας τον πιο ευά­λωτο απέναντι σε τέτοιες αναχρονιστικές αντιλήψεις όπως τα στερεότυ­πα.

Συνέπειες από την επικράτηση στερεοτύπων

Κοινωνικός Τομέας

Απουσία πνεύματος αλληλεγγύης και συνεργασίας – δημιουργείται κοινωνι­κός ρατσισμός που διασπά τη συνοχή της κοινωνίας.

Τα θύματα των στερεότυπων αντιλήψεων συχνά αντιδρούν και προκαλού­νται εντάσεις, συγκρούσεις, φαινόμενα βίας, κοινωνικής νοσηρότητας και αναξιοκρατίας – εντοπίζονται πολλές διακρίσεις κ.λπ.

Πολιτικός Τομέας

Η δημοκρατία δεν είναι υγιής, εφόσον δεν υπάρχει ισότιμη αντιμετώπιση των πολιτών.

Δεν παρέχονται ίσες ευκαιρίες για διάλογο και συμμετοχή στα κοινά.

Ηθικός – Ψυχολογικός Τομέας

Ανασφάλειες, συμπλέγματα κατωτερότητας και ανωτερότητας διαβρώνουν ηθικά την κοινωνία, εκλείπει ο ανθρωπισμός και η υπευθυνότητα και ενι­σχύεται το άγχος για τα θύματα των στερεότυπων αντιλήψεων.

Πνευματικός Τομέας

Δεν παρέχονται ίσες ευκαιρίες μόρφωσης και καλλιέργειας σε όλους τους πολίτες, οπότε δημιουργείται μια κοινωνία δύο ταχυτήτων.

Οικονομικός Τομέας

Εδραιώνονται προκαταλήψεις απέναντι στα χειρωνακτικά ή τεχνικά επαγ­γέλματα, οπότε οι περισσότεροι νέοι στρέφονται στην πνευματική εργασία και δημιουργείται πρόβλημα επαγγελματικής ανεργίας.

Γενικότερα η επικράτηση στερεοτύπων επιφέρει τη μη αξιοποίηση του πα­ραγωγικού δυναμικού της κοινωνίας.